نقش استاندارد در مارپیچ روابط صنعت - دولت - دانشگاه

1. مقدمه

1-1کلیات
برنامه توسعه کارآفرینی و اشتغال‌زایی، یک برنامه توسعه منابع انسانی است که بازده آن را می‌توان کارآفرینان توانای جدید دانست. این برنامه درواقع یک نوع سرمايه‌گذاري براي آينده محسوب می‌گردد‌ که به دانشجویان و فارغ‌التحصیلان که بخش مهمی از منابع انسانی کشور را تشکیل می‌دهد، کمک می‌کند در آينده بتوانند تصميمات مناسب‌تري درباره اشتغال خود اتخاذ كنند. [1] توانمندسازی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی زمانی محقق می‌شود که دانشگاه نیازهای توسعه‌ای را در سطح فردي، شغلي و صنعت  و تولید شناسايي كرده و با هم‌خوانی برنامه آموزشی، آن‌ها را به‌سوی اشتغال‌زایی و کارآفرینی سوق دهد. صاحب‌نظران بسیاری بر این عقیده‌اند که رشد و توسعه کشورها درگرو ارتقاء مهارت افزایی از طریق تربیت نیروی کار ماهر و اشتغال‌زایی است. [2] از این‌رو، هرگونه سرمایه‌گذاری در تربیت این نیروها نه‌تنها سبب توسعه همه‌جانبه جوامع می‌شود، بلکه موجبات خودکفایی و استقلال کشورها را نيز درزمینهٔ فنون و تخصص‌های موردنیاز فراهم می‌آورد و آن‌ها را از دیگر جوامع متمايز می‌سازد.[3] از سوی دیگر، مطالعات و تحقیقات نشان می‌دهد که در تربیت افراد، بر ارتقاء مهارت افزایی جهت اشتغال‌زایی تأكید می‌شود. امروزه برنامه‌ریزی در توسعه کارآفرینی، درواقع یک نوع سرمایه‌گذاری برای آینده محسوب می‌گردد‌؛ بنابراین کشور‌های درحال‌توسعه باید به‌منظور رسیدن به توسعه اقتصادی و صنعتی، برنامه‌ریزی لازم درزمینهٔ ارتقاء مهارت افزایی را در صدر اولویت‌های خود قرار داده و درزمینهٔ تربیت مغز‌های متفکر و مبتکر سرمایه‌گذاری کنند. [۴]
2-1 ضرورت و اهمیت موضوع
در سال‌های اخیر با توجه به نقش کارآفرینان در رشد و شکوفایی صنعتی و اقتصادی کشور‌ها و نیز با عنایت به مسائل و تنگنا‌هایی که ازنظر اقتصادی و توسعه صنعتی و به‌خصوص اشتغال‌زایی وجود دارد، ضرورت ایجاب می‌کند تا به ترویج مهارت افزایی و ارتقای آن در جامعه پرداخته شود. [۵] همان‌گونه که شومپیتر معتقد بود، كارآفرینی موتور محرك اصلی در توسعه اقتصادی است. از سوی دیگر آموزش عالی به‌عنوان مؤثرترین ابزار راهبردی به‌منظور مقابله با چالش‌های توسعه در سطح بین‌المللی موردتوافق عمومی است. با عنایت به تعریف شایستگی به‌عنوان عامل تعیین‌کننده احراز مشاغل، شایستگی ترکیبی از دانش، مهارت، توانایی یا نگرش می‌باشد. [۶] از سوی دیگر با عنایت به اصل ۴۰-۳۰-۳۰ دانشگاه‌هاروارد در خصوص معیار «دانش»، مشخص می‌گردد که صرف مدرک تحصیلی و دانشگاهی فقط حدود ۱۰% از شایستگی شغلی را تأمین می‌نماید، لذا درک نیاز‌ها و منافع ذی‌نفعان آموزش عالی و تمرکز بر آن و تأکید بر تربیت نیروی انسانی متخصص موردنیاز جامعه، تربیت شهروندان فرهیخته در قالب کارکرد‌های دانشگاه قابل توجیه هستند. [۷] عمده‌ترین هدف سازمانی دانشگاه‌های نسل چهارم، نوآوری و کارآفرینی است. در نسل چهارم دانشگاه‌ها ارزش بر اساس مشارکت راهبردی، پرورش کارآفرین و میزان جذب درآمد از منابع خارجی و میزان هدایت و رهبری و هم‌چنین میزان تأثیرگذاری بر سایر عوامل در جوامع تعریف می‌شوند. آموزش بر اساس نیاز جامعه و دانشجو انجام می‌شود و حل چالش‌های جامعه به‌عنوان اساس تحقیق در نظر گرفته می‌شود. [۸]در این راستا خلاقیت و مهارت افزایی دانشجویان بسیار مهم است. هدف ایجاد شغل در آینده یکی از اصول اساسی کارکرد‌های دانشگاه‌ها است. [۹] امروزه از دانشگاه انتظار می‌رود که در رفع و کاهش نیاز‌ها و خلأهای فرهنگی و اجتماعی همپای علم و دانش در سطح جامعه، حضوری فعال داشته باشد. برنامه‌ریزان و طراحان برنامه‌های درسی باید به دنبال بررسی برنامه‌ها و گسترش فعالیت‌های آموزشی عالی باهدف مهارت افزایی دانشجویان در دنیای رقابتی کنونی باشند. باوجود برنامه‌های درسی موجود در دانشگاه‌های کشور به شدّت این نگرانی وجود دارد که دانشگاه‌ها تنها به مؤسسات خدمات آموزشی تبدیل شوند و از اهداف جریان حاکم بر دانشگاه‌های نسل چهارم بازمانند. بنابراین باید روش‌ها و مدل‌های آموزشی متناسب با شرایط و نیازهای نسل چهارم دانشگاهی در کشور برنامه‌ریزی کرده و سرفصل‌های آموزشی به‌گونه‌ای طراحی شوند که دانشجویان احساس کنند می‌توانند با ارتباط مستمر با نظام آموزشی دانشگاهی راه‌حل‌های مناسب برای پاسخگویی به نیازهای جامعه و صنعت ارائه نموده و یک زندگی موفق در سطح جامعه به دست آورند. در حال حاضر واضح است که بین اطلاعات حاصل از مطالعه کتب دانشگاهی با آنچه در اجرا و صنعت در جریان است فاصله ملموس و محسوس وجود دارد. بنابراین ارائه آموزش‌های مهارتی، حلقه مفقود ارتباط صنعت و  دانشگاه می‌باشد. با الگوبرداری از نظام آموزش عالی در کشورهای پیشرفته دنیا در ارائه آموزش‌های مهارتی از سوی دانشگاه‌های نسل چهارم، دانشجویان رشته‌های فنی و مهندسی و علوم پایه می‌توانند با سپری نموده دوره‌های استاندارد، در گام نخست با استانداردهای مرتبط رشته تحصیلی خود آشنا شده و در گام بعدی مدل ذهنی آینده شغلی خود را بهبود بخشیده و با توجه به رشته تحصیلی و استانداردهای موجود در صنعت اشتغال خود را فراهم نمایند.
2- پیشینه موضوع
در دوره‌های مختلف بر اساس نیاز و شرایط جوامع، نقش آموزش عالی تغییریافته است. دلایل زیادی در کشورهای توسعه‌یافته برای حرکت از دانشگاه‌های نسل اول  آموزش محور به سمت ایجاد و تحقق دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم وجود دارد؛ ازجمله این دلایل می‌توان به فهم عمومی و علمی از توسعه اقتصادی به‌عنوان تابعی از آموزش عالی، افزایش انتقال علم و فناوری در توسعه اقتصادی اشاره کرد. [10]  در دانشگاه‌های نسل دوم، جایگاه دانش به‌عنوان منبعی باارزش در ایجاد رشد اقتصادی از یک‌سو و  دستیابی به اقتصاد مبتنی بر دانش از سوی دیگر موجب ایجاد انتظاری جدید از دانشگاه در جهت ایفای نقش جدید به‌عنوان تجاری‌سازی پژوهش‌ها گردید. [11] در نسل سوم  و چهارم دانشگاه‌ها خروجی ارزشمندی به نام کارآفرین‌ها در کنار حرفه‌ای‌ها و علمی‌ها ایجادشده است که نقش اساسی در استقرار کسب‌وکارها و اشتغال‌زایی فراهم کرده است. در نسل چهارم دانشگاه‌ها ارزش برمبنای مشارکت راهبردی، پرورش کارآفرین و میزان جذب سهم درآمد از منابع خارجی و هدایت و رهبری و همچنین میزان تأثیرگذاری بر سایر عوامل در جوامع تعریف می‌شوند. آموزش بر اساس نیاز جامعه و دانشجو انجام می‌شود و حل چالش‌های جامعه به‌عنوان اساس تحقیق در نظر گرفته می‌شود. خلاصه سیر تکامل نسل‌های دانشگاهی در جدول 1 بیان‌شده است.
 
جدول1. مقایسه نسل‌های دانشگاهی [12] همان‌طور که ملاحظه می‌شود در دانشگاه‌های نسل سوم به بعد رقابت افزایش می‌یابد و بهره‌برداری از دانش در کنار آموزش و تحقیق اهمیت پیدا می‌کند. درنتیجه ارتباط بین جامعه و دانشگاه نیز افزایش می‌یابد. بنابراین ضروری است فرصتی برای دانشجویان  ایجاد که در فرایند مهارت افزایی  قرار گیرند. ضرغامی در پژوهشی با مرور پیشینه پژوهش‌هایی در مورد نقش هریک از سه نهاد دولت، صنعت و دانشگاه، در فرایند نوآوری و تولید دانش،  نشان داد دانشگاه‌ها برخلاف نقش‌های سنتی در حوزۀ وظایف مرسوم، در  سایر بخش‌ها نیز نقش‌آفرینی می‌کنند. دانشگاه‌ها از طریق خوشه‌های نوآوری منطقه‌ای، کمک شایانی به ارتقای ظرفیت توسعۀ اقتصادی و به‌تبع آن، سیستم ملی نوآوری را تحکیم می‌کنند و سرانجام گروه‌های پژوهش دانشگاهی، ضمن توسعه ذیلِ عنوان «شبکۀ شرکت‌ها»زمینۀ توسعه و شکل‌گیری گونه‌ای جدید از دانشگاه، موسوم به دانشگاه کارآفرین را فراهم  می‌سازد.[13] مقیمی و همکاران در پژوهشی دیگری به ارائه الگوی آموزش مهارت‌محور برای توسعه کارآفرینی در حوزه رسانه پرداختند و نتایج حاصل از آن نشان می‌دهد که به علت شکاف بسیار بین وضع موجود و مطلوب بسیاری از مؤلفه‌های آموزشی، برای تقویت مهارت و روحیه کارآفرینی برنامه‌های آموزشی وسیع و جدی موردنیاز است.[14] لذا بسیاری از صاحب‌نظران همچون کلارک [15]،  اسپون [16]، ایتزکواتز [17]، کربای [18] ، ویسما [19]، تودورویچ  و همکاران [20] به مشخصات دانشگاه کارآفرین  اشاره داشتند که شاخص‌ترین ویژگی‌های آن عبارت‌اند از: 1. نبود قوانین و آداب‌ورسوم دست‌وپا گیر 2. همکاری با صنعت 3. سیاست‌های دانشگاه در جهت همگانی کردن دانش 4. سرمایه‌گذاری در دانش 5. سازگاری با محیط 6. سرمایه‌گذاری متنوع در سطح محلی و بین‌المللی 7. تجاری‌سازی فناوری. پرواضح است برنامه‌های مهارت افزایی، به توسعه ارتباط صنعت و دانشگاه در جریان حاکم بر نسل چهارم دانشگاه‌ها می‌انجامد. در جدول شماره 2 خلاصه برخی از پژوهش‌های انجام‌شده درزمینهٔ مهارت افزایی، کارآفرینی و نسل‌های دانشگاهی اشاره می‌گردد.         
 جدول 2. مرور پیشینه تحقیق [13-21] 3-روش پژوهش


 



 

اثربخشی (3)

 

اشتغال آفرینی (4)

 

دولت

 

طراحی  دوره‌های استاندارد  (1)

 

اجرا در مارپیچ 3 گانه روابط صنعت-دولت-دانشگاه (2)

 

دانشگاه

 

صنعت

 
 
 
 
 
 
 
 
 

         شکل 1. مدل مفهومی عناصر کارآفرینی [22]
در این تحقیق ارائه الگویی جهت اشتغال‌زایی دانشجویان و فارغ‌التحصیلان مدنظر می‌باشد. لذا برای مشخص شدن مقوله‌های اصلی تحقیق، اقدام به دسته‌بندی مصاحبه‌ها بر اساس اهداف اصلی تحقیق‌شده است. خبرگان بر اساس مصاحبه‌های انجام‌شده در هر بخش نظرات مختلفی داشتند. به لحاظ تبیین ویژگی‌های اصلی موردمطالعه بر اساس درک و تفسیر کنشگران، ویژگی‌های اصلی بر پایه اشتغال‌زایی دانشجویان مدنظر قرار گرفت. بر اساس خرد جمعی و با الگوبرداری از نظام آموزشی کشور‌های پیشرفته و هم‌چنین جریان حاکم بر دانشگاه‌های نسل چهارم، مدل مفهومی، اجرای دوره‌های مهارت افزایی استانداردهای مهندسی برای دانشجویان در سال چهارم رشته‌های فنی مهندسی و علوم پایه طراحی گردید. و چرخه یادگیری، درونداد‌ها و برونداد‌ها به شرح ذیل می‌باشد.
4-تحلیل یافته‌‌های تحقیق
صاحب‌نظران عقیده دارند که انگیزه‌های کسب مهارت برای داشتن شغلی مناسب برای افراد، علاوه بر عناصر تشکیل‌دهنده شخصیت فردی، به عوامل محیطی و مهارت افزایی در رشته تحصیلی و دانشگاه نیز بستگی دارد.
 
        شکل2.الگوی اجرای دوره‌های استاندارد
 
بنابراین، تصمیم‌گیری برای رفتار کردن به‌عنوان جستجوگر مهارت، نتیجه تأثیر متقابل چند عامل است. لذا رابطه میان انگیزه کسب مهارتی که دانشجو پیدا خواهد کرد و به فراخور آن ایجاد شغل مناسب، هنگامی‌که پیامدها با مدل ذهنی مطابقت داشته باشند و یا از آن‌هم فراتر رود، قابل‌دسترسی خواهد بود.[23]
تشریح اجزای مدل
1- تعریف و طراحی دوره‌های استانداردهای مهندسی
2- اجرای دوره‌های استاندارد در مارپیچ سه گانه
3- اثربخشی دوره‌های آموزشی استاندارد
4- اشتغال آفرینی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی  
در این تحقیق برای استنباط این مطلب که ازنظر خبرگان مراحل مشخص‌شده برای متغیرها مناسب است یا خیر، آزمون ناپارامتریک دوجمله‌ای بی‌نوم برای اعتبار‌سنجی مدل استفاده‌شده است. این روش به این صورت است که می‌بایست حداقل بیش از پنجاه‌درصد خبرگان معتقد باشند که آن دسته‌بندی صحیح است. بنابراین چنانچه اکثریت خبرگان به گزینه‌های زیاد و خیلی زیاد پاسخ داده باشند، آن دسته‌بندی مورد موافقت قرار می‌گیرد. ازآنجایی‌که طیف لیکرت گزینه‌های پرسشنامه رتبه‌ای می‌باشد از آزمون دوجمله‌ای برای بررسی مناسب بودن دسته‌ها ازنظر خبرگان استفاده می‌شود. [24]
آزمون دوجمله‌ای برای طیف‌های دوسطحی استفاده می‌شود که برای تبدیل طیف لیکرت به طیف دوسطحی به این صورت عمل می‌شود که گزینه‌های «بسیار کم، کم و متوسط» به‌عنوان سطح اول و گزینه‌های «زیاد و خیلی زیاد» به‌عنوان سطح دوم در نظر گرفته می‌شود. چنانچه بیش از پنجاه‌درصد خبرگان به سطح دوم پاسخ داده باشند، دسته‌بندی موردنظر تأیید می‌شود. نتایج آزمون دوجمله‌ای در جدول 3 آمده است. همان‌گونه که یافته‌ها در جدول 3 نشان می‌دهد همه افراد خبره با مراحل مشخص‌شده اتفاق‌نظر کامل دارند (به گزینه‌های زیاد و خیلی زیاد پاسخ داده‌اند و سطح معناداری کمتر از ۰۵/۰ است).  شرایط زمینه‌ای مرتبط با مقوله‌های اصلی تحقیق از سه منظر مهم قابل‌بررسی می‌باشد. ۱- تغییر نگرش به نوع آموزش دانشجویان در سطح کشور و شرایط آموزش استانداردهای   موردنیاز تصدی شغلی مناسب در آینده. ۲- حمایت از دانشجویان درزمینهٔ معرفی به واحدهای تولیدی و صنعتی، بخش خصوصی، انجمن‌ها، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری و سازمان‌ها و ارگان‌های خصوصی یا نیمه‌خصوصی با تشکیل سازمان اشتراکی کسب‌وکار و مدل هیبریدی شامل دولت، دانشگاه، صنعت که می‌تواند تحت نظر کنسرسیوم فعالیت‌های مشترک بخش‌های حمایت‌کننده تشکیل گردد. ۳- ایجاد و تحریک انگیزه برای دانشجویان و شناخت این افراد از توانایی‌های خود و آگاهی یافتن از استانداردهای صنعت و تولید به‌طوری‌که تحریک انگیزه‌هایی از قبیل یافتن شغل مناسب، کسب درامد، توفیق طلبی، استقلال‌طلبی و قرار گرفتن در مسیر اشتغال‌زایی صورت پذیرد.
5-نتیجه‌گیری
با توجه به اینکه یکی از چالش‌های اشتغال‌زایی  در کشور در رابطه با آموزش مهارت محور و تغییر نگرش به فضای صنعت و تولید در ساختار آموزش عالی کشور می‌باشد لذا به طور مشخص تغییر نگرش در آموزش برای دانشجویان و مهارت افزایی آن‌ها باعث گسترش فرهنگ کسب‌وکار می‌شود و گسترش فرهنگ کسب‌وکار بر اساس مدل‌های جامعه‌شناختی سبب تغییر ارزش‌ها، هنجارها، رفتارها و درنتیجه تغییر شخصیت اجتماعی افراد در حوزه اشتغال‌زایی می‌گردد. به‌منظور توسعه برنامه‌ها و اشتغال‌زایی در سطح صنعت و دانشگاه، یکی از مهم‌ترین برنامه برای آموزش عالی آموزش‌ استانداردسازی می‌باشد. نگاه تخصصی مهارت محور در این حوزه باعث می‌شود که اولاً آموزش‌های استاندارد در بخش صنعت و تولید و  ارائه گردد. امری که در حال حاضر به‌عنوان یک نیاز از حوزه تولید و صنعت مطرح است که این آموزش‌های دانشگاهی باوجود این‌که جنبه فنی دارند؛ اما کارآمد نیستند و نیازهای تولید را برطرف نمی‌کند. دوماً اینکه تغییر و تحول ساختاری در رویه‌های موجود در آموزش رسمی در دانشگاه‌ها به‌تدریج شکل می‌گیرد که باید مهارت افزایی و استانداردسازی جزء سرفصل‌های مهم واحدهای درسی قرار گیرد. بنابراین دوره‌های استاندارد به‌عنوان حلقه مفقوده مهارت افزایی در دانشگاه‌ها می‌باشد که با الگوبرداری از نظام آموزش دانشگاهی در کشورهای پیشرفته دنیا و باهدف فراگیری مهارت‌های ذهنی، شناختی و تخصص استانداردسازی برگزار می‌گردد. با اجرای مدل پیشنهادشده در این تحقیق، دانشجویان رشته‌های فنی و مهندسی و علوم پایه با گذراندن دوره‌های استاندارد در گام اول با استانداردهای مرتبط رشته تحصیلی خود آشنا شده و در گام بعدی با بهبود مدل ذهنی فارغ‌التحصیلان، اشتغال و کارآفرینی توسعه خواهد یافت.
 مراجع:
1- اکبری، کرامت اله. توسعه کارآفرینی، تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی (1386).
2- یداللهی فارسی، جهانگیر. مدل دانشگاه کارآفرین، همایش ملی کارآفرینی دانشگاه آزاد اسلامی رودهن (1385).
3-Stevenson, H. & Gumpert, D., the heart of  entrepreneurship, Harvard business review(1985), (63)(2), pp. 85-94.
4- صمد آقایی، جلیل. سازمان کارآفرین، نشریه مرکز آموزش مدیریت دولتی(1382).
5-  K Shamsudeen, OY Keat, H Hassan - International Review of …,  - dergipark.org.t, 2017
6- دیانتی، محمد و عرفانی، مریم. شایستگی، مفاهیم و کاربردها. نشریه تدبیر (1388).
7- Dabic, M.; Loureiro, M. and Daim, T. Unraveling the attitudes on entrepreneurial universities:the case of Croatian and Spanish universities, Technology in Society (2015)., 42, 167-178.
8- Liu, Y. Does entrepreneurial university really exist in China? A case from Huazhong Universityof Science and Technology, Journal of Knowledge-based Innovation in China, (2012).  4
9-Davis, G. The university plan 2011- 2014, the Melbourne vision: Growing Esteem, (2014)1-21.
10-Philpott, K.; Dooley, L.; O’Reilly, C. and Lupton, G. The entrepreneurial university:Examiningthe underlying academic tensions. Technovation,2011, 31(4), 61-70.
11- Todorovic, Z.; McNaughton, R. and Guild, P. ENTRE-U: An entrepreneurial orientation scalefor universities, Technovation(2015).  31 128–137.
12- Wissema, J. G. (2009). Towards the third generation university. Managing the university in transition.EdwardElgar,Cheltenham, Unitedingdom.
13-ضرغامی، حمیدرضا. مروری بر الگوهای توسعه روابط دانشگاه، صنعت و دولت در جهت ارتقاء نوآوری. نشریه سیاست‌نامه علم و فناوری.(1397). دوره8، شماره2 صفحه 112-103.
14- مقيمي، سید محمد؛ خنيفر، حسين؛ ارديبهشت، محمدمهدي؛ شريفي، سید مهدی. ارائه الگوي آموزش مهارت‌محور جهت توسعه کارآفريني رسانه‌اي(1397) 381-700.
15-Clark, B. R. (1998). Creating entrepreneurial universities: Organizational pathways of transformation, New York: Pergamon.
16-Sporn, B. (2001). Building adaptive universities: emerging organizational froms based on based on experiences of European and US universities. Teriary Educaton and Management, 7(2), 121-134.
17- Etzkowitz, H. (2004). The evolution of the entrepreneurial university, International Journal of Technology and Globalization, 1, 64-77. 9.
18- Kirby, D. A. (2006). Creating entrepreneurial universities in the UK: Applying entrepreneurship theory to practice, Journal of Technology Transfer, 31(5), 599-603.
19- Wissema, J. G. (2009). Towards the third generation university. Managing the university in transition.
Edward Elgar, Cheltenham, United Kingdom.
20- Todorovic, Z.; McNaughton, R. and Guild, P. (2015). ENTRE-U: An entrepreneurial orientation scale
for universities, Technovation 31 128–137.
21- Mallett, Oliver, and Robert Wapshott. A History  of Enterprise Policy: Government, Small Business and Entrepreneurship. Routledge, 2020.
22-بابویی، امید محمود و مکی، منوچهر. ارائه مدل مفهومی و توسعه کارآفرینی، همایش دانشگاه کارآفرین؛ صنعت دانش‌محور، بابلسر.(1392)
23-عامل محرابی، ابراهیم؛ تبرائی، محسن «نگرشی معاصر بر کارآفرینی» دانشگاه فردوسي مشهد (1383).
24- رضایی نور، جلال؛ جعفری، مصطفی؛ اخوان، پیمان. توسعه مدل کارت امتیازی متوازن مدیریت دانش، نشریه علمی پژوهشی دانشور رفتار (1389) 373-372.
 
پیوست)واحدهای درسی پیشنهادی مرتبط با دوره‌های استاندارد 
برای رشته‌های فنی و مهندسی، علوم پایه
 
1-درس مبانی استاندارد و کیفیت
به‌عنوان یک واحد درسی (3واحد) عمومی اجباری برای کلیه رشته‌های دانشگاهی به‌منظور آشنایی دانشجویان با مفاهیم استاندارد و کیفیت می‌باشد.
 1-فصل اول: مقدمه  
 2-فصل دوم: تاریخچه استاندارد و کیفیت
استاندارد و کیفیت در سیر تاریخ کهن بشری ایران و جهان، جایگاه استاندارد و کیفیت در مبانی دینی، جایگاه استاندارد و کیفیت در مبانی ملی و فرهنگی
3- فصل سوم:کیفیت و کنترل کیفیت
تعریف کیفیت، سیر تکاملی کنترل کیفیت، ابزارهای هفت‌گانه کنترل کیفیت، اصول بازرسی، کنترل کیفیت آماری (SQC)، تضمین کیفیت، کنترل کیفیت جامع (TQM)
4-فصل چهارم: استاندارد
 تعریف استاندارد و استانداردسازی، رابطه استاندارد و کیفیت، اهداف استاندارد، ضرورت استاندارد، کاربردهای استاندارد، مزایای استاندارد، مضرات و خطرات کالاهای غیراستاندارد، نقش استاندارد در تجارت جهانی، استاندارد و فرهنگ مصرف در ایران و جهان، ضرورت اشاعه فرهنگ استاندارد در کشور
5-فصل پنجم: انواع طبقه‌بندی استاندارد
 استاندارد اجباری، استاندارد تشویقی، استاندارد کارخانه‌ای، استاندارد انجمنی، استاندارد ملی، استاندارد منطقه‌ای، استاندارد جهانی، استاندارد محصول، استاندارد خدمات، استاندارد سیستم، استاندارد فرایند، استاندارد اصطلاحات، استاندارد ویژگی‌ها، استاندارد آزمون، استاندارد آیین کار، استاندارد بازرسی
6-فصل ششم: تدوین استاندارد
تعریف تدوین استاندارد، اصول تدوین استاندارد، سیر شکل‌گیری تدوین استاندارد، سیر مراحل تدوین استاندارد، تجدیدنظر و اصلاحیه‌های استاندارد
7-فصل هفتم: سازمان‌ها و مؤسسات استاندارد
 مؤسسات استاندارد ملی و وظایف آن‌ها، ارائه آمار و عملکرد مؤسسات و سازمان‌های استاندارد
8-فصل هشتم: سازمان ملی استاندارد ایران
 تاریخچه شکل‌گیری، رسالت سازمان ملی استاندارد، آشنایی با سازمان ازلحاظ ساختاری، فعالیت‌های علمی، تحقیقاتی و تدوین استاندارد، فعالیت‌های اجرایی، فعالیت‌های حقوقی و قانونی، چالش‌های و کمبودهای فراروی سازمان استاندارد ایران و راهکارهای رفع آن‌ها
9-فصل نهم: اندازه‌شناسی و کالیبراسیون
 تعاریف مربوط به اندازه‌شناسی و کالیبراسیون، آحاد اندازه‌گیری، اعداد و علائم ریاضی، نظام کنترل تجهیزات
2-درس کنترل کیفیت آماری (SQC)
به‌عنوان یک واحد درسی (3واحدی) درباره روش‌های آماری کنترل کیفیت برای رشته‌های فنی و مهندسی و علوم پایه می‌باشد.
1-فصل اول: مقدمه
تعریف کنترل کیفیت، تاریخچه کنترل کیفیت، لزوم کنترل کیفیت، تفاوت کنترل کیفیت و بازرسی، اهمیت روش‌های آماری در کنترل کیفیت، کاربردهای تولیدی روش‌های کنترل کیفیت آماری
2-فصل دوم: روش‌های آماری مفید در کنترل کیفیت
هفت ابزار کاربردی در کنترل کیفیت، میانگین و انحراف استاندارد، توزیع نرمال و غیر نرمال در تولید، آمار پارامتریک و ناپارامتریک در کنترل کیفیت آماری، تئوری حد مرکزی، نمونه‌گیری تصادفی، حجم جامعه و نمونه در کنترل کیفیت آماری
3- فصل سوم: کنترل فرایند تولید با روش‌های آماری
مقدمه، مراحل تهیه نمودارهای کنترل، دلایل استفاده از نمودارهای کنترل، تمرین و مسائل حل‌شده در صنعت
4-فصل چهارم: نمودارهای کنترل برای متغیرهای کمی
مقدمه، مبانی آماری نمودارهای کنترل X,R، تهیه و استفاده از نمودارهای کنترل، نمودارهای کنترل بر اساس مقادیر معلوم میانگین و انحراف استاندارد، تحلیل قابلیت فرایند، معرفی LSL-USL، معرفی LCL-UCL، معرفی LNTL-UNTL، تعیین حدود کنترلی فرایند،  نمودارهای کنترل برای پذیرش، تمرینات نمودارهای کنترل برای متغیرهای کمی
5-فصل پنجم: نمودارهای کنترل برای متغیرهای وصفی 
مقدمه، نموداری کنترل P برای نمونه‌های با اندازه ثابت، تفسیر نقاط بر روی نمودار کنترل P، نمودار درصد اقلام معیوب، نمودار کنترل P برای نمونه‌های با اندازه متغیر، منحنی مشخصه عملکرد نمودار کنترل P، نمودارهای کنترل برای تعداد نقص‌ها نمودار کنترل برای اندازه نمونه ثابت (نمودار C)، نمودار کنترل U با اندازه متغیر، تقسیم‌بندی نقص‌ها، مسائل حل‌شده کاربردی برای نمودارهای کنترل متغیرهای کیفی
6-فصل ششم: تجزیه و تحلیل سیستم اندازه‌گیری
کنترل فرایند اندازه‌گیری، خطاهای اندازه‌گیری، برآورد کردن خطای اندازه‌گیری، مقایسه وسایل اندازه‌گیری، توانایی بازرسی، ترکیب کردن داده‌های بازرسی
7-فصل هفتم: طرح‌های نمونه‌گیری به‌منظور پذیرش
انواع طرح‌های نمونه‌گیری، جامعه و نمونه در صنعت، استفاده از روش‌های نمونه‌گیری علمی در طرح‌های نمونه‌گیری، انتخاب نمونه، منحنی OC برای طرح‌های یک‌بار نمونه‌گیری، خصوصیات منحنی OC، رابطه مصرف‌کننده و تولیدکننده، ریسک مجاز مصرف‌کننده در جامعه ازنظر علمی، نمونه‌گیری برای ریسک مصرف‌کننده معین، طرح‌های چند بار نمونه‌گیری، تعیین سطح بازرسی و کاهش تعداد نمونه‌گیری به‌منظور کاهش زمان و هزینه در صنعت
8-فصل هشتم: سایر طرح‌های نمونه‌گیری
طرح‌های نمونه‌گیری برای وصفی‌ها، طرح‌های نمونه‌گیری داج-رومینگ، استانداردهای  نمونه‌برداری در صنعت
3- درس سیستم‌های مدیریت کیفیت  
به‌عنوان یک واحد درسی (3واحدی) درباره استانداردهای سیستم مدیریت کیفیت (ISO9001-ISO9004-ISO22000-ISO17025,…) برای رشته‌های فنی و مهندسی و علوم پایه هست.
1-فصل اول: تعاریف کیفیت
تعریف کیفیت از منظر لغوی، علمی و مفهومی، تعریف مشتری، انواع نیازهای مشتری، مدل کانو، الزامات اساسی، الزامات عملکردی، الزامات هیجانی
2-فصل دوم: استانداردهای سیستمی و محصولی
معرفی استانداردهای محصولی، استاندارد سیستم، استاندارد فرایند، معرفی سازمان بین‌المللی ISO
3-فصل سوم: معرفی استانداردهای سیستم مدیریت یکپارچه (IMS)
،مجموعه استانداردهاي ايزو 9000، استاندارد  سیستم مدیریت زیست‌محیطی ISO14000، استاندارد ایمنی و بهداشت شغلی ISO4500
4-فصل چهارم: معرفی اصول و ارکان ISO9001
 معرفی استاندارد ایزو 9001، تمرکز بر مشتری، رهبری، مشارکت افراد، رویکرد فرایندی، بهبود، تصمیم‌گیری مبتنی بر شواهد، مدیریت روابط کارکنان
5-فصل پنجم: تشریح ساختار استاندارد ISO9001
دامنه کاربرد، مراجع الزامی، اصطلاحات و تعاریف، شرایط سازمان، رهبری، طرح‌ریزی برای سیستم مدیریت کیفیت، پشتیبانی، عملیات، ارزیابی عملکرد،  بهبود
6- فصل ششم: استانداردهای منتخب ISO
معرفی استاندارد ISO22000، معرفی استاندارد ISO/IEC17025، معرفی استاندارد ISO9004، معرفی استاندارد ISO17020، معرفی استاندارد ISO26000، معرفی استاندارد مدیریت انرژی ISO50001
 
4- درس اندازه‌شناسی و کالیبراسیون   
به‌عنوان یک واحد درسی (3واحدی) درباره مبانی اندازه‌شناسی و کالیبراسیون تجهیزات برای رشته‌های مهندسی و علوم پایه می‌باشد.
1-فصل اول: مبانی اندازه‌شناسی
کمیت‌های پایه (اصلی)، تعاریف مرتبط با اندازه‌گیری، روش اجرایی اندازه‌گیری، نتیجه اندازه‌گیری، نتیجه تصحیح‌نشده، ضریب تصحیح، دقت اندازه‌گیری، درستی اندازه‌گیری، صحت اندازه‌گیری، تکرارپذیری نتایج، تجدید پذیری نتایج
2-فصل دوم: اندازه‌شناسی
مترولوژی، کمیت‌ها و یکاها، دستگاه کمیت‌ها، کمیت پایه، کمیت فرعی، بعد یک کمیت، کمیت با بعد یک، یکای اندازه‌گیری، مقدار عددی کمیت، مقیاس مقدار کمیت، مقیاس مرجع قراردادی
3-فصل سوم: دستگاه‌های اندازه‌گیری
مشخصه‌های دستگاه‌های اندازه‌گیری، سیستم اندازه‌گیری، سنجه مادی، تنظیم یک سیستم اندازه‌گیری، گستر باز نشاندهی نامی، مقدار نامی کمیت، شرایط بهره‌برداری حدی، شرایط بهره برداری مرجع، قابلیت انتخاب سیستم اندازه‌گیری، تفکیک‌پذیری، اریبی دستگاه، رانش دستگاه، تغییرات ناشی از کمیت تأثیرگذار، بیشینه خطای مجاز اندازه‌گیری، حد خطا، خطای اندازه‌گیری مبنا، خطای صفر
4-فصل چهارم: استانداردهای اندازه‌گیری
استاندارد اندازه‌گیری مرجع، استاندارد اندازه‌گیری کاری، استاندارد اندازه‌گیری انتقالی-سیار-ذاتی، بقای استاندارد اندازه‌گیری، کالیبراتور، ماده مرجع، داده‌های مرجع، مقدار کمیت مرجع، قابلیت ردیابی اندازه شناختی، زنجیره قابلیت ردیابی
5-فصل پنجم : مروری بر خطاها و عدم قطعیت
خطای اندازه‌گیری سامانمند، اریبی دستگاه، خطای اندازه‌گیری تصادفی، شرط تکرارپذیری اندازه‌گیری، شرط دقت میانی اندازه‌گیری، دقت اندازه‌گیری میانی، شرایط تجدید پذیری، توزیع یا شکل خطا، توزیع نرمال و توزیع‌های دیگر، عوامل ایجادکننده عدم قطعیت، ترکیب عدم قطعیت‌های استاندارد، فاکتور پوششی K، محاسبه عدم قطعیت
6-فصل شش : قابلیت ردیابی و سیستم اندازه‌گیری ملی
قابلیت ردیابی، اجزاء یک سیستم اندازه‌گیری ملی، اندازه‌گیری‌های طول و ابعاد در سطح ملی، اندازه‌گیری‌های جرم در سطح ملی، اندازه‌گیری‌های فشار در سطح ملی، اندازه‌گیری‌های دما در سطح ملی
7-فصل هفتم: کالیبراسیون تجهیزات
بازدید و بررسی تجهیزات تولید و آزمون، اهمیت کدگذاری تجهیزات کنترلی، انواع کدگذاری و برچسب تجهیزات،  كاليبراسيون طبق استاندارد VIM، قرائت و تفسیر گواهینامه‌های کالیبراسیون طبق استاندارد VIM، بیان خطا در گواهینامه‌های کالیبراسیون، تأثیر ضریب تصحیح در اندازه‌گیری، مراجع کالیبراسیون
8-فصل هشتم: کالیبراسیون کمیت‌های تخصصی
انواع تجهیزات اندازه‌گیری، عمق سنج‌ها، کولیس، میکرومترها، ساعت اندازه‌گیری، تفکیک‌پذیری
5- درس عدم قطعیت اندازه‌گیری
به‌عنوان یک واحد درسی (3واحدی) درباره محاسبه عدم قطعیت در اندازه‌گیری و کاربرد آن در تحلیل داده‌ها برای تصمیم‌گیری برای رشته‌های مهندسی و علوم پایه می‌باشد.
1-فصل اول: مفهوم اندازه‌گیری، قابلیت ردیابی اندازه شناختی  و عدم قطعیت اندازه‌گیری
تعریف اندازه‌گیری، نیازهای سازمانی به مدیریت اندازه‌شناسی، الزامات لازم برای تحقق اندازه‌گیری‌ها، سیستم مدیریت اندازه‌گیری و حوزه فعالیت اندازه شناختی، مدیریت تجهیزات اندازه‌گیری
2-فصل دوم :نظریه اندازه‌گیری
اصول مقدماتی نظریه اندازه‌گیری، طبقه‌بندی اندازه‌گیری، قابلیت ردیابی اندازه شناختی، قابلیت ردیابی در CIPM-
3-فصل سوم: دستگاه‌های اندازه‌گیری و مشخصات آن‌ها
انواع دستگاه‌های اندازه‌گیری، مشخصه‌های عملکردی دستگاه‌های اندازه‌گیری، خطای اندازه‌گیری، شناسایی و حذف خطای سامانمند، بررسی خطاهای سامانمند، مدل‌های ریاضی تجهیزات اندازه‌گیری، تغییرات فرایند اندازه‌گیری
4-فصل چهارم: مروری بر مفاهیم آماری
شاخص‌های آماری میانگین، انحراف معیار، انحراف معیار میانگین، محاسبات آماری، عوامل ایجاد عدم قطعیت، توزیع احتمال پواسون، تابع توزیع t، توزیع نرمال یا گوسی، انحراف معیار میانگین، انحراف معیار ادغام‌شده، توزیع یکنواخت، تابع احتمال مثلثی، تابع توزیع U، تابع احتمال ذوزنقه‌ای، رویکردهای مختلف برای اندازه‌گیری عدم قطعیت
5-فصل پنجم: راهنمای بیان عدم قطعیت در اندازه‌گیری (GUM)
مفاهیم اصلی GUM، آخرین ویرایش GUM، قانون جمع واریانس‌های در اندازه‌گیری مستقیم، مدل کلی قانون جمع واریانس، مؤلفه‌های خطا، عوامل کلی و متداول خطا، درستی، صحت، اریبی (گرایش)، دقت، همبستگی خطاها در اندازه‌گیری مستقیم، عدم قطعیت مرکب، ایجاد همبستگی‌ها، ارزیابی نوع A عدم قطعیت استاندارد، ارزیابی نوع B عدم قطعیت استاندارد
6-فصل ششم: ارزیابی داده‌های اندازه‌گیری
ارقام معنادار در محاسبات، ارزیابی اعتبار مقادیر کرانه‌ای نتایج اندازه‌گیری، داده‌های پرت، آزمون تامسون، ارزیابی میانگین دو سری نتیجه اندازه‌گیری، دو میانگین به‌دست‌آمده از یک منبع، انحراف معیار دو میانگین، آزمون برای دو میانگین از نمونه‌هایی با اندازه‌های کوچک‌تر، آزمون دو میانگین حاصل از منابع مختلف
7-فصل هفتم: جایگاه عدم قطعیت  در استاندارد ایزو 17025
ارزشیابی عدم قطعیت اندازه‌گیری
8-فصل هشتم: روش‌های كاهش عدم قطعیت اندازه‌گیری
به‌کارگیری تجهیزات مناسب، واسنجی میانی و دوره‌ای، تغییر روش اندازه‌گیری، استقرار سیستم مدیریت اندازه‌گیری MSA